Pripremanjem i donošenjem Zakona o (ne)slobodi vjeroispovijesti u Crnoj Gori Srpska pravoslavna crkva, vjerujući narod i demokratski orijentisani građani doživljavaju to kao neviđeno nasilje mimo volje naroda kakvo nije sprovodila ni feudalna, pa ni komunistička vlast u našoj zemlji čija je ideologija po nalogu Kominterne, valjda je to sada svima jasno, bila duboko antisrpska. Da li današnji vladajući režim u Crnoj Gori nastavlja tu
politiku i nastoji da dokrajči rasrbljavanje sopstvenog naroda i time na silu „zaokruži” i naturi „novi”, neželjeni nacionalni identitet?
Prije sprovedenog referenduma u Crnoj Gori i kasnije javno sam ukazivao kuda vodi antinarodna politika vladajućeg režima koji je bez saglasnosti većine naroda promijenio službeni jezik, pismo, obrazovno-vaspitne programe, vlasništvo u privrednom blagu, a ofanzivno nastoji da promijeni i kulturu, tradiciju i običaje i hoće da se poistovjeti sa državom „zaboravljajući” da je svaka vlast listopadne prirode i da ne treba da se junači da „može” silom da odlučuje o njegovoj sudbini bez njegove saglasnosti, a zamjenom teza odbranu narodnog i nacionalnog identiteta naziva zagonjenjem crkve i naroda! Iz brojnih istorijskih izvora nije teško ustanoviti da je Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori (1219-2019) starija od savremene države Crne Gore (1697-1918) i da je ona brinula o narodu kad nije bilo države. To se uočava i iz Popisa imovine bivše crnogorske dinastije Petrović Njegoš iz novembra 1918. godine. SPC kao starija institucija, baštinik, odnosno vlasnik, većine zemljišta u Cetinjskom Polju davala je na korišćenje svoju zemlju pojedincima i državi uz određenu nadoknadu. Na njenom zemljištu podignut je i Cetinjski manastir i ostala privatna i državna zdanja.
A, današnja aktuelna vlast to hoće da se to poništi i likvidira? Da li je sledeća stepenica unijaćenje pa izgon sopstvenog neposlušnog naroda sa njegovih vjekovnih ognjišta kao „najvećeg neprijatelja”?
Prije odluka Velike narodne skupštine u Podgorici od 26. novembra 1918. godine izvršen je popis cjelokupne imovine dinastije Petrović Njegoš i ista očuvana i podijeljena na istorijski dio koji je ustupljen
Državnom muzeju na Cetinje na dalje čuvanje, izlaganje i korišćenje i dinastičku i ličnu imovinu koja je u cjelini isplaćena zakonitim naslednicima kralja Nikole ili povraćena njenim vlasnicima. Taj precizni popis, koji se čuva u Arhivu Jugoslavije u Beogradu sadrži i podatke kako je dinastija Petrović Njegoš dolazila do svojih dobara i podignutih zgrada i šta je starije SPC ili savremena crnogorska država.
Kao što je poznato odlukom Podgoričke skupštine imovina dinastije je konfiskovana i u cjelosti isplaćena nadoknada zakonitim nasljednicima kralja Nikole Petrovića, dijelom u gotovom novcu da se podmire veliki dugovi koje je dinastija imala prije Velikog rata, u toku i nakon ovog rata i drugi dio u doživotnoj apanaži članovima dinastije, koja nije bila mala.
Pismeni dogovor su prihvatili svi članovi dinastije, a prestolonaslednik Danilo Petrović u ime svih prihvatio i potpisao zadovoljenje. Njegovu izjavu, popis cjelokupne dinastičke imovine i ostala dokumenta objavio sam u zborniku dokumenata Imovina dinastije Petrović Njegoš 1918-1941. u izdanju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.
Kada je u pitanju imovina SPC svakako ne treba zaboraviti da je danas očuvane crkve i manastire iz srednjeg vijeka podigla srpska srednjovjekovna država, njena crkva i velmože, kao i one iz perioda oslobodilaštva do
1912. godine, da je današnje crnogorsko primorje, osim Bara i Ulcinja, 1918. godine oslobodila srpska i francuska vojska, svakako uz pomoć velikog broja dobrovoljaca sa ove teritorije, a koje nijesu bile u sastavu savremene Crne Gore sve do komunističkog perioda, odnosno Republike Crne Gore.
1) Stari Dvor kralja Nikole na Cetinju, dvospratna zgrada sa 36 odjeljenja, suternom i dvorištem;
2) Novi Dvor prestolonaslednika Danila sa dvorištem;
3) Dvospratna manja zgrada od 8 soba sa dvorištem na Cetinju u kojoj je stanovao princ Petar;
4) Dvorska kapela – crkva na Ćipuru ubaštinjena na ime kralja Nikole;
5) Velika dvorska štala sa garažom za automobile na Cetinju sa placem na ime kralja Nikole;
6) Park Starog Dvora na Cetinju uknjižena na ime kralja Nikole;
7) Park Novog Dvora na Cetinju na ime prestolonaslednika Danila;
8) Park princeze Ksenije na Cetinju;
9) Dvorska livada „Pod Grudom” na ime kralja Nikole;
10) Dvorsko imanje „Belveder” (jedna porušena zgrada sa malo šume) na ime kralja Nikole;
11) Dvospratna zgrada u kojoj je ranije postojala Ženska radenička škola.
Za dobra od 1 do 11. u rubrici: Na kakav način je pripalo u posed bivšoj crnogorskoj dinastiji zapisano je: „Zemljište na kojem je podignuta skoro cijela varoš Cetinje bila je svojina Cetinjskog manastira i ono je davato
pojedincima te su na njemu podizali zgrade, obrađivali ga za sebe i uživali – ali isto kao pravni vlasnici, a manastiru davali sasvim neznatnu, uobičajenu arendu. Na taj način pripalo je u posjed i bivšoj dinastiji sve
zemljište na kome je ova, o svom trošku podigla zgrade, i obradila parkove.
U ovom zemljištu ima izvjestan dio koji je na gornji način podržavali dotični mještani a docnije na zahtjev dinastije ustupali to svoje pojedinačno pravo ovoj uz nagradu po međusobnim pogodbama”.
12 – 13) Dvorac na Njegušima, sa dvorištem, sagradila je dinastija o svom trošku; Dvorsko imanje na Njegušima – livade i voćnjak neki dio pripao im je u nasledstvo a neki prikupili od mještana;
14 - 15) Zimski Dvorac i Dvorsko dobro (park, bašta, livada i šuma) na Rijeci Crnojević. Dvorac je podigla dinastija o svom trošku, a dobro od mještana;
16) Kućište, pašnjak i šuma sve u prostoru od 19.543 metra kvadratna u opštini Dub kod Kotora stečeno putem nasleđa od predaka;
17) Zabran „Be(i)ogradsko jezero” (šuma) u prostoru 8 km u kvadaratu u Okrugu kolašinskom. Livada od 33 hektra i ribolov. Dobro je bilo narodno i dinastija ga je samovlasno prisvojila;
18) Novi Dvor bivšeg kralja Nikole sa dvorištem i parkom u Nikšiću ubaštinjeno na ime bivšeg kralja Nikole;
19) Stari Dvor bivšeg kralja Nikole sa dvorištem;
20) Vodenica na rijeci Mrkoštici pod Trebjesom;
21) Strugara na rijeci Vidrovanu u Gornjem Polju sa baštinom;
22) Zabran Trebjesa (pašnjak i šuma);
23) Oraća zemlja, livade i voćnjak oko Trebjese;
24) Dvorsko imanje u Toviću (šuma i oraća zemlja);
25) Zabran (šuma) Morakovo dug 20 a širok 10 km sa 10 hektara livade u Nikšićkoj Župi;
26) Zabran (šuma) Stoge u Nikšićkoj Dugi u dužini od 7, a širine 6 km sa 8 hektara livade.
Napomena za sva dobra navedena od 18 do 26 zapisano je: Godine 1877. prilikom osvajanja varoši Nikšića i okoline od Turaka cijela dobra bivše dinastije koja postoje u Okrugu nikšićkom, a koja su imala biti nagradna
prisvojio je i ubaštinio za sebe bivši kralj, a kasnije o svom trošku na njima je podigao zgrade.
27 – 28) Dvorac „Kruševac” pokojnog princa Mirka sa dotičnim prostorijama, parkom, oraćom zemljom, voćnjakom, livadama i pašnjakom u Lješkom Polju kod Podgorice. Dvorsko imanje „Tiha” sastoji se iz 2 hektra livade u Podgorici ubaštinjeno na ime princa Mirka. Dvorac je podignut o trošku dinastije, a cijelo dobro kupljeno od mještana po pogodbi sa njima;
29) Dvorac bivšeg kralja Nikole na Danilovgradu sa dvorištem ubaštinjeno na ime bivšeg kralja Nikole, sazidan o trošku dinastije, zemljište kupljeno;
30) Dvorac Topolica sa parkom, voćnjakom, oraćom zemljom, livadama i pašnjakom sve u prostoru od 117.82 hektra, ubaštinjen na prestolonaslednika Danila. Dvorac je dinastija podigla o svom trošku, a zemljište kupila od mještana;
31) Dvorac „Rastislav” na Suki u Ulcinju sa parkom ubaštinjen na prestolonaslednika Danila;
32) Dvorsko imanje „Kaluđerovac”kod Vir Pazara (kuća, vinograd i voćnjak) ubaštinjeno na ime princeze Ksenije. Dvorove (zgrade) podigla je o svom trošku bivša dinastija, a zemljište kupila od mještana.
Iz navedog se vidi da su kroz istoriju crnogorska država i SPC bile bliski saradnici, jedna drugu pomagale i jačale na dobrobit naroda i države. I u savremenim uslovima saradnja države i crkve svakako je potrebna i neophodna, posebno kada je u pitanju očuvanja ugroženog nacionalnog bića i njegovog itentiteta u vrijeme rasbljavanja i nemilosrdnog globalizma.
Beograd 9. 1. 2020.
Istoričar Milić F. PETROVIĆ

---